Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
TelefonyO pracy głosem słów kilka, czyli jak stworzyć optymalne warunki dla pracy głosem, a także o właściwej higienie głosu, która stanowi profilaktykę wszelkich chorób aparatu głosowego.
Struny głosowe będące źródłem dźwięku znajdują się w krtani, dlatego to ona jest miejscem wzniecania dźwięku.
Krtań (larynx) zbudowana jest z dziewięciu chrząstek – trzy z nich są nieparzyste: pierścieniowata, tarczowa i nagłośnia, natomiast trzy są parzyste: chrząstki Santoriniego, klinowate (Wrisberga) oraz nalewkowe. Czasem zdarza się, że występują chrząstki drobne zwane trzeszczkowa tymi. Chrząstki – tarczowa i pierścieniowa, a także pierścieniowa i nalewkowate połączone są ze sobą więzadłami i stawami, dzięki czemu krtań ma ułatwioną ruchliwość.
Centralną część krtani stanowią dwie struny głosowe (ligamenta vocalia). Struna głosowa zbudowana jest z więzadła głosowego, mięśnia głosowego, tkanki łącznej, naczyń, nerwów i błony śluzowej, która jest przesuwalna w stosunku do podłoża (Pruszewicz1992, s. 31). Długość struny głosowej jest zróżnicowana: u noworodka wynosi 0,7 cm, u kobiet 1,6 – 1,8, u mężczyzn 2,0 – 2,4 (Zaleska-Kręcicka 1998, s.209).
Obracające się chrząstki nalewkowate, sprawiają, że struny głosowe rozsuwają się na boki oraz przesuwają się do środka. Oddychanie powoduje, że struny głosowe są od siebie oddalone, natomiast podczas fonacji zbliżają się do siebie, tym samym zamykając głośnię.
Ważnym elementem organizmu ludzkiego, uczestniczącym w tworzeniu się głosu, jest układ oddechowy. Zbudowany jest z dolnej i górnej części. Górne drogi oddechowe to jama nosowa (cavum nasi) i gardło (pharynx), dolne drogi oddechowe stanowią: krtań (larynx), tchawica (trachea) i oskrzela (bronchi). Powietrze, w procesie oddychania, dostaje się przez nos do dróg oddechowych (w przypadku niedrożności nosa pobierane jest przez usta). Dalej przechodzi przez gardło oraz krtań, będącą jego przedłużeniem i wędruje dalej przez tchawicę, oskrzela, aż do płuc. Ta droga przebyta przez powietrze to wdech. Powietrze wydychane przechodzi przez elementy układu oddechowego dokładnie w odwrotnej kolejności. Gdy napotka na drodze oddalone od siebie struny głosowe (przy wdechu i przy wydechu) i szeroko rozwartą głośnię, dźwięk nie powstanie. Natomiast, gdy struny głosowe są zwarte (przy wydechu), powstaje dźwięk.
Przepona to mięsień, który oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Jest bardzo aktywnym mięśniem. Pracuje między klatka piersiową a jamą brzuszną, zmieniając ich rozmiary w zależności od potrzeb.
U człowieka występują różne typy oddychania.
Uzależnione są od aktywności mięśni oddechowych :
- oddychanie szczytowe (obojczykowo-żebrowe) – polega na aktywności mięśni żebrowych i mięśni mostka przy braku aktywności dolno żebrowych oraz przepony; widoczne jest unoszenie ramion; jest to oddech płytki, nawet wadliwy;
- oddychanie piersiowe (żebrowe) – uaktywnia mięśnie dolno żebrowe; na skutek ich pracy żebra unoszą się do góry;
- oddychanie brzuszne (przeponowe) – przeważa praca przepony; wskutek jej obniżania klatka piersiowa powiększa swoje rozmiary; pracę przepony obserwuje się po ruchach brzucha;
- oddychanie żebrowo-brzuszne (żebrowo-przeponowo-brzuszne lub całościowe) – biorą w nim udział wszystkie mięśnie oddechowe; oddech najlepszy, najzdrowszy – poprawia wentylację pęcherzyków płucnych, w fonacji pozwala na uzyskanie najlepszych parametrów .
Aby barwa dźwięku została wzmocniona, konieczny jest udział rezonatorów. Już w krtani dźwięki fonowane zostają wzmocnione przez chrząstki krtaniowe. Następnie są przekazywane na chrząstki tchawicy, dalej oskrzeli. Do udziału w rezonansie zdolne są również kości mostka, obojczyka i żeber .
Z powyższych rozważań wynika, że do wytworzenia mowy, również śpiewu, potrzebna jest komplementarność działania mechanizmu drgającego, podgłośniowego ciśnienia wydechowego oraz przestrzeni rezonansowej klatki piersiowej oraz gardła, jamy ustnej i nosowej. Istnieją różne teorie powstawania głosu: mioelastyczna, kloniczna i aerodynamiczna. Niezależnie od nich należy zdawać sobie sprawę z tego, że narząd głosu wymaga odpowiedniej pielęgnacji, zapewnienia optymalnych warunków pracy, zwłaszcza, gdy służy jako podstawowe narzędzie pracy.
Najczęściej spotykane choroby narządu głosu
- Chrypka (dysfonia) – zmiana barwy głosu na twardy, niższy, bezdźwięczny, o nieczystej intonacji; może być spowodowana nagromadzeniem śluzu na więzadłach głosowych, obrzękiem strun głosowych lub niewydolnością mięśnia głosowego. Czasem powodem chrypki może być nagromadzenie śluzu na wiązadłach głosowych, wówczas odkaszlnięcie wystarczy, aby usunąć uczucie chrypki.
- Bezgłos (afonia). Zanik głosu spowodowany niedowładem mięśni krtaniowych.
- Niedomykalność strun głosowych (niewydolność głośni). Struny głosowe nie stykają się na całej powierzchni, co powoduje powstanie szczeliny, przez którą przedostaje się powietrze nie zmienione w falę dźwiękową; może być spowodowana niewydolnością wynikającą z zaburzeń psychofizjologicznych i różnorakich przeczulic lub niewydolnością będącą objawem zmęczenia głosu na skutek przeciążenia czynnościowego aparatu głosowego.
- Guzek śpiewaczy (nodulus chorda vocalis). Inaczej guzek krzykaczy; ma postać zgrubienia na brzegu struny głosowej; zwykle występuje symetrycznie na obydwu strunach głosowych, powstaje na skutek nadmiernego zwierania strun głosowych.
- Zapalenie krtani (laryngitis acuta). Schorzenie powierzchniowej błony śluzowej krtani, pojawia się w wyniku przegrzania, przeziębienia lub jako następstwo zapalenia gardła lub anginy ropnej; objawy: chrypka, bolesne pieczenie w obrębie krtani, poczucie suchości i podwyższona temperatura ciała.
- Przewlekłe zapalenie krtani (laryngitis chronica). Zazwyczaj jest następstwem nieleczonego zapalenia krtani; objawia się polipami (szaro zabarwione zgrubienia) na błonie śluzowej.
- Alergiczne choroby krtani. Objawy podobne jak przy zapaleniu krtani i przewlekłym zapaleniu krtani; symptomy te nie ustępują po zastosowaniu typowych procedur medycznych procedur, mają charakter stały, nasilają się przy zwiększonej aktywności alergenów.
Profilaktyka chorób narządu głosu
Biorąc pod uwagę wyżej zaprezentowane schorzenia, należy położyć nacisk na profilaktykę. To dziki niej człowiek może uniknąć wielu kłopotów ze strony narządu głosu. Tutaj trzeba zwrócić szczególną uwagę na czynniki, które wpływają na powstawanie patologicznych stanów narządów głosu. Zostały wymienione poniżej.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STANY PATOLOGICZNE NARZĄDU GŁOSU:
1. Zewnętrzne: lata zatrudnienia, niedostateczne kwalifikacje zawodowe, specjalność, warunki pracy, nawyki, schorzenia dróg oddechowych, nadwrażliwość błony śluzowej na czynniki mechaniczne i fizyczne, predyspozycje do obrzęków i krwawień śródtkankowych.
2. Wewnętrzne: wiek, ogólna budowa ciała, stan słuchu, jakość narządu głosowego, kinestetyka, usposobienie i zachowanie emocjonalne.
Wśród czynników, wywołujących patologiczne stany narządu głosu są te, które z zewnątrz wpływają na stan aparatu głosowego oraz te, które nazwać można warunkami/czynnikami osobniczymi – wewnętrzne. Oczywiście należy pamiętać, że pojedynczy czynnik nie powoduje chorób, dopiero ich sprzężenie może wywołać stany chorobowe. Na przykład, osoba pracująca wiele lat głosem może mieć doskonałe kwalifikacje zawodowe, na które składa się umiejętność właściwej pracy głosem, że nie będzie zapadała na żadne choroby. Wśród osób badanych pojawiały się takie przypadki. Były również młode osoby, pracujące od 5 do 10 lat w zawodzie nauczyciela, które uskarżały się na ciągłe problemy głosowe – chrypka, częste zapalenia krtani (kilka razy w ciągu roku szkolnego). Z wywiadu wynikało, że u tych osób najczęściej występującymi czynnikami, które powodują choroby, są: schorzenia dróg oddechowych (osoby te są podatne na wszelkiego rodzaju infekcje dróg oddechowych oraz zapadają na częste przeziębienia), warunki pracy (niedostateczna wilgotność pomieszczeń, w których pracują, zbyt niska temperatura zimą – poniżej 18 stopni, a zbyt wysoka latem – nawet ok. 28 stopni), a także niewystarczająca wiedza na temat prawidłowej emisji głosu, a co za tym idzie nieumiejętność właściwego posługiwania się głosem (u osób badanych przeważają oddech szczytowy i piersiowy). Do niewłaściwej emisji dochodzi również w wyniku stanów emocjonalnych, nad którymi ankietowani nie umieją zapanować. Niepokój przejawia się zwykle w drżeniu głosu. Zauważono, że na złą barwę głosu, osłabienie natężenia i męczliwość ma wpływ świadome obniżenie głosu. U mężczyzn jest to podyktowane podświadomą chęcią wzmocnienia „męskiego” wizerunku i autorytetu, natomiast kobiety, w ten sposób chcą zdobyć większe zaufanie rozmówcy. Większość osób płaci za to pogorszeniem kontroli nad oddychaniem oraz wzmożonym napięciem mięśni szyi i żwaczy. Może występować również uczucie bólu w okolicy krtani.
Optymalne warunki pracy głosem
Pracując głosem, należy pamiętać o zapewnieniu sobie właściwych warunków pracy. Pozwoli to na utrzymanie aparatu głosowego w sprawności przez lata, w innym przypadku może spowodować, że aparat głosowy ulegnie stanom patologicznym.
1. Temperatura 18 – 21 stopni;
2. Wilgotność 60 – 70 % (w pomieszczeniach ogrzewanych rzadko przekracza 45 %);
3. Brak zanieczyszczenia (zanieczyszczenie może powodować alergie);
4. Brak hałasu (hałas zwiększa głośność podczas fonacji, a tym samym naraża struny głosowe na nadmierne ściskanie);
5. Obowiązkowe kontrolne badania medyczne;
Poniżej zaprezentowano kilka ważnych reguł dotyczących higieny głosu, których przestrzeganie uchroni, osoby pracują zawodowo głosem, od chorób narządu głosu.
Ciąg dalszy artykułu: https://instytutlogopedyczny.pl/blog/56-higiena-pracy-glosem-cz-ii.html
Interesuje Cię ten temat? Zajrzyj do oferty szkoleniowej, być może wkrótce w Twoim mieście odbędzie się szkolenie z tego zakresu. A może znajdziesz je w ofercie szkoleń on-line i webinarów:
👉 Szkolenia stacjonarne i online - kliknij tutaj
👉 Webinary - kliknij tutaj
👉 Szkolenia e-learningowe - kliknij tutaj
Umów się na wizytę
Wybierz specjalistę, u którego chcesz się poradzić: logopeda, neurologopeda, audiolog, trener emisji głosu i oddechu, psycholog, terapeuta Elektrostymulacji Logopedycznej
Tel.: +48 881 527 414