Pionizacja języka - o tym, jak kluczowe jest odpowiednie ułożenie języka w jamie ustnej, nie trzeba wiele razy powtarzać. Zwłaszcza logopedom. Jedną z przyczyn powstałej wady wymowy jest właśnie nieprawidłowa pozycja języka. Jak ją uzyskać? Co jest przyczyną? Jakie wykonać ćwiczenia? Przeczytajcie!

 

W czasie diagnozy logopedycznej niezbędne jest ocenianie rozwoju mowy dziecka, na który składa się wiele różnych elementów. Zadaniem logopedy jest sprawdzenie rozumienia oraz nadawania mowy, zasobu słownictwa adekwatnego do wieku, wymowy głosek oraz sprawności aparatu artykulacyjnego. W zakresie narządów artykulacyjnych ocenie podlega praca języka, warg, żuchwy czy podniebienia miękkiego. Wszystkie te elementy mają wpływ na jakość mowy. Jednym z najważniejszych czynników jest tak zwana pionizacja języka, która stanowi swoisty punkt wyjścia do usprawniania mowy i niwelowania wad wymowy.

Czym jest pionizacja języka?

Język w pozycji spoczynkowej (bez spożywania pokarmów i mówienia) przybiera, w nazewnictwie logopedycznym, tzw. kształt kobry. Polega on na tym, że szeroko rozłożony język unosi się ku górze, jego przednia i środkowa część przylega do wałka dziąsłowego oraz podniebienia twardego. Boki języka przylegają natomiast do wewnętrznej strony górnego łuku zębowego. Tę pozycję nazywa się także wertykalno-horyzontalną. Zwykle odbywa się to bez naszej świadomości - warto przez chwilę zamknąć usta, złączyć zęby i poczuć, gdzie układa się nasz język. Czy przylega do góry, tak jak opisano wyżej? Proste doświadczenie pozwala zyskać świadomość ułożenia języka.

Pionizacja języka jest niezbędna dla podstawowych funkcji prymarnych, takich jak oddychanie, połykanie. Jest także bardzo ważna dla prawidłowej artykulacji. Wiele polskich głosek wymaga pionizacji języka, m.in. głoski szumiące i [r], głoski ciszące (wymagają unoszenia środka języka ku podniebieniu) czy głoski przedniojęzykowo-zębowe [t], [d], [n]. To wszystko powoduje, że sprawdzenie pionizacji języka jest bardzo ważnym elementem diagnozy logopedycznej. Należy ocenić, czy dziecko potrafi unosić język do góry. Należy jednak pamiętać, że nie chodzi tylko o umiejętność uniesienia czubka języka za górne zęby, lecz przede wszystkim o szerokie jego ułożenie na górze. Tak dzieje się przy ćwiczeniach przyklejania języka do podniebienia czy kląskania. Często obserwuje się u dzieci (a czasem także dorosłych) nieprawidłową pozycję spoczynkową języka. Dlaczego język układa się w nienormatywny sposób?

 

 

Przyczyny braku pionizacji języka

Istnieje wiele różnych przyczyn, dlaczego język nie zyskuje prawidłowej pozycji spoczynkowej. Przede wszystkim może być to spowodowane zbyt krótkim wędzidełkiem języka, które ogranicza zakres i kształt ruchów języka. Język jest wówczas „przyklejony” do dna jamy ustnej. W takim przypadku najlepiej poddać się zabiegowi frenotomii, czyli przecięciu wędzidełka, a następnie wdrożyć odpowiednią terapię logopedyczną.

„Leżący” język spowodowany też bywa sposobem karmienia dziecka w okresie niemowlęcym, np. butelką z niewłaściwym smoczkiem, który nie prowokuje języka do aktywnego ssania. Brak pionizacji języka wynika również z nieprawidłowego oddychania – przez usta w trakcie spoczynku. Stale otwarta jama ustna przyczynia się do obniżenia napięcia mięśniowego w obrębie jamy ustnej i powoduje zaleganie języka na dole. Taki typ oddychania spowodowany może być nawykiem, alergią lub przerośniętym trzecim migdałem.

W toku terapii logopedycznej dąży się do zniwelowania przyczyny oraz nauczenia pacjenta nowego, efektywnego sposobu oddychania. Jak wspomniano wcześniej, pionizacja języka jest także niezbędna przy prawidłowym sposobie połykania. Polega on na tym, że w trakcie połykania język unosi się do góry – jest to tzw. połykanie typu dorosłego, które pojawia się u dzieci zwykle do około 3, najpóźniej 4 roku życia. Przetrwałe połykanie infantylne (z językiem na dole) skutkuje brakiem pionizacji języka. Analizując przyczyny nieprawidłowej pozycji języka należy podkreślić, że jest to czynnik, który silnie koreluje z innymi czynnikami wpływającymi na rozwój mowy dziecka. Nie można traktować tego w sposób izolowany, co oznacza, że nauka pionizacji języka to także nauka prawidłowego oddychania, połykania, a w następnej kolejności prawidłowego wymawiania poszczególnych głosek.

Praktyka, czyli od czego zacząć

Ćwiczenia oddechowe są niezbędnym elementem terapii logopedycznej. Należy wytworzyć nawyk oddychania przez nos w spoczynku przy zamkniętych ustach. Jeśli jest taka potrzeba, w pierwszej kolejności usuwa się przyczynę, np. wdrożenie leczenia laryngologicznego. Natomiast jeśli oddychanie przez usta jest nawykowe – pozostają ćwiczenia i ich automatyzacja. Przykładowymi ćwiczeniami oddechowymi jest: wąchanie kwiatków, dmuchanie na płomień świecy, bańki mydlane. Należy pamiętać o wdechu przez nos i swobodnym wydechu przez usta.

Następnie należy wzmacniać mięśnie języka – ćwiczyć jego pionizację w celu usprawniania procesu połykania. Przede wszystkim należy uświadomić dziecku, gdzie jest miejsce języka w jamie ustnej – za górnymi zębami na wałku dziąsłowym. Należy unosić język do tego miejsca, a ćwiczenie to należy często powtarzać. Przydatne jest zlizywanie językiem różnych substancji, np. dżemu z wałka dziąsłowego. Uświadomienie jaka jest prawidłowa pozycja języka jest kluczowe dla dalszych ćwiczeń na pionizację.

 

 

Przykładowe ćwiczenia języka

Ćwiczenia artykulacje, obok oddechowych, stanowią podstawę zajęć logopedycznych. Poprzez określone ćwiczenia i zabawy artykulacyjne, dąży się do uzyskania pionizacji języka. Przykładowymi ćwiczeniami są:

• Kląskanie językiem (gdy dziecko tego jeszcze nie potrafi zaczyna się od próby przyklejania języka do góry, np. poprzez zlizywanie opłatka lub naśladowanie mlaskania)
• Unoszenie szerokiego języka za górne i dolne zęby naprzemiennie
• „Malowanie” podniebienia językiem, czyli przesuwanie nim po podniebieniu od zębów górnych w stronę gardła
• Stukanie szerokim czubkiem języka o wałek dziąsłowy
• Naśladowanie ssania cukierka, czyli próby przyklejania całego języka do podniebienia
• Liczenie zębów na górze, czyli przesuwanie szerokim językiem po górnych zębach

 

Uzyskanie pionizacji języka jest niezbędne w terapii logopedycznej. Jest ono możliwe. Należy tylko wdrożyć odpowiednią terapię, począwszy od eliminacji przyczyny, aż po ćwiczenia usprawniające język, które należy systematycznie i wytrwale powtarzać.

 

 

  Autor: Emilia Sypniewska

 

 Bibliografia:

Ostapiuk B. (2015): Postępowanie logopedyczne u osób z dyslalią i ankyloglosją. [W:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Red. S. Grabias., J. Panasiuk., T. Woźniak. Lublin, s. 655-687.

Jastrzębowska G. (1998): Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej. Opole.

Skorek E. (2001): Oblicza wad wymowy. Warszawa.

 

 

---

  

Interesuje Cię udział w wybranym szkoleniu? Zajrzyj do oferty szkoleniowej, być może wkrótce w Twoim mieście odbędzie się szkolenie z zakresu elektrostymulacji. 

👉 Szkolenia stacjonarne - kliknij tutaj