Logopedia jest nauką łączącą w sobie różnorodne dziedziny wiedzy. Najogólniej mówiąc, zajmuje się ona likwidowaniem wad wymowy i usprawnianiem komunikacji. W obrębie tych zagadnień znajdują się rozległe działania, których celem jest pomoc pacjentowi z różnorakimi zaburzeniami mowy.

Logopedia wspomaga zarówno osoby z dyslalią (np. nieprawidłowa wymowa głoski [r]), jak i niesie wsparcie osobom ze sprzężonymi zaburzeniami i chorobami, np. z zespołem Downa, mózgowym porażeniem dziecięcym czy demencją.

Efektywne działanie terapii logopedycznej zależy od wielu czynników. Są to m.in. wiek oraz możliwości pacjenta, zaangażowanie terapeuty oraz wsparcie najbliższego otoczenia. Należy jednak zaznaczyć, że logopedia ze względu na swoją interdyscyplinarność wymaga często współpracy z innymi specjalistami. Nieocenione jest połączenie oddziaływań logopedycznych z pracą neurologa, audiologa, psychologa czy psychiatry. W zależności od potrzeb pacjenta ważne jest, aby jego terapia miała charakter holistyczny, czyli uwzględniała całościowo stan jego zdrowia. Czasem w procesie terapii logopedycznej niezbędna jest również pomoc fizjoterapeutyczna.

 

Czym jest fizjoterapia?

Fizjoterapia jest dziedziną medycyny klinicznej, która zajmuje się przywracaniem sprawności fizycznej człowieka i stanowi najczęściej element wielorakich oddziaływań terapeutycznych na pacjenta. Może stanowić zatem uzupełnienie leczenia farmakologicznego czy szeroko pojętej rehabilitacji. Fizjoterapia opiera się na fizjologicznych procesach stanu równowagi organizmu – zaliczana jest zatem do naturalnych metod leczenia.

W procesie fizjoterapeutycznym wykorzystuje się różnego rodzaju metody, np. hydroterapię (leczenie z wykorzystaniem wody), termoterapię (leczenie z wykorzystaniem energii cieplnej) czy masaż leczniczy. Osobę, która wykonuje zabiegi fizjoterapeutyczne nazywa się fizjoterapeutą. Bardzo ważne w jego pracy jest całościowe spojrzenie na problemy zdrowotne pacjenta. Wiąże się to często również z potrzebą współpracy z innymi specjalistami. Fizjoterapia charakteryzuje się (podobnie jak logopedia) interdyscyplinarnością. Oznacza to nierzadko, że pacjenci gabinetów logopedycznych, wymagają potrzeby leczenia fizjoterapeutycznego.

 

Fizjoterapia a logopedia

Jak wspomniano wcześniej, zdarza się, że pacjenci z problemami logopedycznymi wymagają leczenia fizjoterapeutycznego. Logopeda, dokonując diagnozy logopedycznej, musi zwracać uwagę na szereg zjawisk – nie tylko językowych. Ocenie podlega także sprawność narządów artykulacyjnych, napięcie mięśniowe, a nawet postawa ciała. Przy zauważeniu jakichkolwiek nieprawidłowości lub podejrzenia ich występowania należy skierować pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Należy tu bowiem podkreślić, że logopeda ma za zadanie diagnozować rozwój językowy i komunikacyjny pacjenta – nie jest uprawniony do oceny innych funkcji, np. rodzaju wady postawy ciała. Musi jednak zwrócić na to uwagę i w razie potrzeby pokierować na pogłębioną diagnozę w kierunku określonych zaburzeń.

W przypadku podejrzenia nieprawidłowości w rozwoju układu ruchowego logopeda kieruje pacjenta do fizjoterapeuty. Najczęściej dotyczy to zaburzeń napięcia mięśniowego w obrębie twarzy i głowy. Fizjoterapeuta oceni wówczas stan napięcia mięśniowego całego ciała. Niezwykle ważne jest wtedy wdrożenie działań fizjoterapeutycznych, np. masażu leczniczego.

Logopeda często współpracuje z fizjoterapeutą w sytuacji po podcięciu wędzidełka językowego u pacjenta. Manualne wspieranie gojenia tkanek przyspiesza cały proces, co jest bardzo istotne dla przebiegu terapii logopedycznej.

Logopeda oceniając rozwój mowy pacjenta zwraca uwagę także na takie funkcje, jak: oddychanie, połykanie czy spożywanie pokarmów. Często nieprawidłowości występujące w tych obszarach dotyczą właśnie problemów z napięciem mięśniowym, np. stale otwarte usta spowodowane wiotkością mięśni przyczyniają się do nieprawidłowej pozycji spoczynkowej języka, a pośrednio do wad zgryzu. W logopedii wszelkie zależności łączą się razem, tworząc ciąg przyczynowo-skutkowy. Dlatego niezmiernie ważne jest zauważanie tych zależności i pokierowanie (w tym przypadku) do fizjoterapeuty.

Zabiegi wykonywane w gabinecie fizjoterapeuty, przekładają się na funkcjonowanie całego organizmu człowieka. Mają zatem także wpływ na efektywność terapii logopedycznej, która bez tego wsparcia trwałaby zapewne dłużej i nie była tak skuteczna. Trzeba też podkreślić konieczność monitorowania postępów w terapii, zarówno fizjoterapeutycznej jak i logopedycznej. Specjaliści muszą na bieżąco oceniać efekty swoich oddziaływań i w razie potrzeby modyfikować działania. Dobrze jest, gdy logopeda może kontaktować się z fizjoterapeutą i uzyskiwać od niego informacje o stanie pacjenta. Pozwala to monitorować przebieg terapii logopedycznej i dostosowywać określone ćwiczenia do aktualnych możliwości pacjenta.

 

Kompleksowa terapia

Oprócz wymienionych powyżej wskazań, aby skonsultować się z fizjoterapeutą, warto podkreślić, że istnieją pewne choroby lub zaburzenia, które wymagają zarówno terapii fizjoterapeutycznej jak i logopedycznej. Są to oddziaływania ściśle ze sobą złączone, bez których takie holistyczne podejście do pacjenta nie pozwoli uzyskać poprawy w zakresie codziennego funkcjonowania. Tak jest, np. w przypadku mózgowego porażenia dziecięcego. Jest to zaburzenie motoryczno-posturalne spowodowane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Porażenie to może przyjmować różne formy (np. porażenie czterokończynowe lub połowicze). Pacjenci dotknięci tym zaburzeniem wymagają systematycznej i intensywnej fizjoterapii, która pozwoli im opanować (w zakresie ich możliwości) ruchy swojego ciała. Jednocześnie bardzo często osoby z MPD borykają się z wadami wymowy i trudnościami komunikacyjnymi. Występuje opóźniony rozwój mowy. Często spotykana jest także dyzartria. Oznacza to zatem, że konieczna jest terapia logopedyczna, której celem będzie usprawnianie pracy narządu mowy, a często po prostu umożliwianie komunikowania się z innymi.

Innym przykładem, w którym współwystępuje wsparcie fizjoterapeutyczne i logopedyczne, to zespół Downa. W tym zespole wad chromosomalnych charakterystyczne jest m.in. zbyt słabe napięcie mięśniowe oraz ogólna wiotkość układu więzadłowo-stawowego. Z tego też powodu pacjenci z zespołem Downa wymagają pomocy fizjoterapeutycznej. Z punktu widzenia logopedii ważne jest usprawnianie komunikacji oraz stymulowanie rozwoju mowy, który jest opóźniony. W zależności od występującego stopnia niepełnosprawności intelektualnej wdraża się odpowiednio dostosowaną terapię.

Łączenie działań fizjoterapeutycznych i logopedycznych występuje także w chorobach neurodegeneracyjnych, np. w chorobie Parkinsona. Jednym z kluczowych objawów tej choroby jest niekontrolowane drżenie części ciała oraz nadmierna spastyczność mięśni. Ponadto chory ma często spowolnione ruchy i wykazuje trudności w spontanicznym ich inicjowaniu. Wymagane jest usprawnianie fizjoterapeutyczne, którego zadaniem jest rozluźnianie napięcia mięśni i wspomaganie kontroli ruchów ciała. Osoby dotknięte chorobą Parkinsona są także pacjentami logopedycznymi. Ze względu na występujące problemy z wymową i mimiką twarzy muszą poddani być terapii, która usprawni ich aparat mowy, a często wspomoże też inne funkcje, takie jak połykanie i jedzenie.

Logopedia jako dziedzina łącząca w sobie bogactwo innych nauk wymaga podejścia interdyscyplinarnego. W zależności od potrzeb pacjenta i trudności z jakimi się boryka, należy współpracować z innymi specjalistami. W przypadku występujących trudności z motoryką nie tylko narządów mowy, lecz także całego ciała, konieczne bywa wdrożenie oddziaływań fizjoterapeutycznych. Tylko kompleksowe i holistyczne podejście do stanu pacjenta daje szansę na efektywne prowadzenie terapii.

 

 

Autor: Emilia Sypniewska

 

Bibliografia:

Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Red. S. Grabias., J. Panasiuk., T. Woźniak. Lublin, 2015.

Kiwerski J. (2012): Fizjoterapia ogólna. Warszawa.

Bernatowicz-Łojko U., Brzozowska-Misiewicz I., Twardo M. (2013): Wczesna interwencja – opieka logopedyczna od pierwszych dni życia dziecka. [W:] Medycyna w logopedii. Red. Błeszyński J. Gdańsk, s. 40-55.

Michalik M. (2015): Mózgowe porażenia dziecięce w teorii i praktyce logopedycznej. Gdańsk.

 

 

Interesuje Cię ten temat? Zajrzyj do oferty szkoleniowej, być może wkrótce w Twoim mieście odbędzie się szkolenie z tego zakresu. A może znajdziesz je w ofercie szkoleń on-line i webinarów:

👉 Szkolenia stacjonarne - kliknij tutaj

👉 Szkolenia online i webinary - kliknij tutaj

👉 Szkolenia e-learningowe - kliknij tutaj

 

 Zdjęcia: https://pixabay.com/pl/